Zasady pisowni bez wokalizacji - כללי הכתיב חסר הניקוד
Uwaga! Przestawione tu reguły nie dotyczą słów pochodzenia obcego oraz wielu hebrajskich imion i nazw własnych.
[część 1]    [część 2]    [część 3]    [część 4]    [część 5]    [część 6]    [część 7]
    Część 7. - jud jako spółgłoska [j]
    1. Literę jud oznaczającą spółgłoskę [j] podwaja się w środku słowa oraz na końcu słowa, pod warunkiem, że nie sąsiaduje ona (przynajmniej w pisowni pełnej) z mater lectionis (czyli z literą oznaczającą samogłoskę).
      1. Podwajanie spółgłoskowego jud w środku słowa:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        הָיְתָה הייתה hajta była równie popularna jest jednak forma היתה
        בִּנְיָן בניין binjan budynek
        צַיָּר צייר cajar malarz
        מְעֻנְיָן מעוניין me'unjan zainsteresowany
        יָפְיֵךְ יופייך jofjech twe piękno (do kobiety)
        יָפְיְךָ יופייך jofjecha twe piękno (do mężczyzny)
        לְיַצֵּר לייצר lejacer wytwarzać
        תְּסַיֵּם תסיים tesajem skończysz
        רַגְלַיִם רגליים raglajim nogi Widać tu podwojenie spółgłoskowego jud a nie przejście chirik chaser [i] w jud, ponieważ chirik chaser nie jest zapisywany jako jud, jeśli występuje w sylabie zamknietej przez szwa nach (ostatnia syslaba słowa spełnia to kryterium, choć szwa pod ostatnią literą nie jest zapisywane).
        אוֹפַנַּיִם אופניים ofanajim rower j.w.
        שְׂפָתַיִךְ שפתייך sfatajich twe usta j.w. - choć tutaj akurat szwa nach pod ostatnią literą jest zapisywane
        עָלַיִךְ עלייך alajich o tobie (do kobiety) Natomiast w formie męskiej: עליך [alecha] - nie ma w ogóle spółgłoskowego jud.
        אָפְיָהּ אופייה ofjah jej charakter Końcowa litera הּ zawiera mapik, a więc nie jest mater lectionis, ale spółgłoską. Dlatego sąsiadujący z nią spółgłoskowy jud może być podwojony. Natomiast אופיו [ofjo] ("jego charakter") zapiszemy bez podwajania jud (patrz niżej).

        W przypadku sąsiadowania (przynajmniej w pisowni pełnej) spółgłoskowego jud z mater lectionis - jud nie jest podwajany:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        אָיֹם איום ajom straszny Jud nie podwaja się z powodu następowania po nim (w pisowni pełnej) samogłoskowego waw.
        מְעֻיָּן מעוין me'ujan romb Jud nie podwaja się z powodu obecności przed nim (w pisowni pełnej) samogłoskowego waw. Błędna pisownia מעויין jest jednak dość powszechna.
        מְצֻיָּן מצוין mecujan wyśmienity Jud nie podwaja się z powodu obecności przed nim (w pisowni pełnej) samogłoskowego waw. Błędna forma: מצויין jest jednak bardzo często spotykana.
        הָיָה היה haja był Końcowa litera ה jest tu, oczywiście, mater lectionis (obecną już w pisowni zwięzłej). Gdyby jednak jud z nią nie sąsiadował, to zostałby podwojony. I tak się dzieje w formie żeńskiej הייתה [hajta] - była.
        בְּעָיָה בעיה be'aja problem Ale w smichut: בעיית [be'ajat], bo nie ma mater lectionis, z którą jud mógłby sąsiadować.
        הָיִיתָ היית hajita byłeś Drugi jud jest tu mater lectionis (obecną już w pisowni zwięzłej - jako składowa chrik male). Dlatego pierwszy, spółgłoskowy, nie podwaja się.
        פּוֹלָנִיִּים פולניים polanijim polscy j.w.
        צִיֵּר צייר cijer narysował Wbrew pozorom nie mamy tu do czynienia z podwojeniem jud. Dodatkowa litera jud, która pojawia się w pisowni pełnej to samogłoska [i] (chirik). I to jej sąsiedztwo zapobiega podwojeniu się spółgłoskowego jud (gdyby się podwoił, mielibyśmy ציייר).
        רְאִיָּה ראייה re'ija wzrok Tu również nie mamy tu do czynienia z podwojeniem jud. Dodatkowa litera jud, która pojawia się w pisowni pełnej to samogłoska [i] (chirik). Po jej dodaniu spółgłoskowy jud sąsiaduje z matres lectionis z obu stron!
        רְאָיָה ראיה re'aja dowód W smichut jednak: ראיית [re'ajat].
        גִּלּוּיִי גילויי giluji moje odkrycie Spółgłoskowy jud (nawet w ktiw chaser) sąsiaduje z obu stron z matres lectionis.
        גִּלּוּיוֹ גילויו gilujo jego odkrycie j.w.
        גִּלּוּיָיו גילוייו gilujaw jego odkrycia I tu brak podwojenia spółgłoskowego jud. Dodatkowy jud wraz z końcowym waw stanowią sufiks dzierżawczy [-aw].

        Inne, bardzo ważne wyjątki opisano niżej - pkt. 2.b-2.e

      2. Podwajanie spółgłoskowego jud na końcu słowa:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        דַּי דיי daj dosyć częstsza jest pisownia די - także poprawna
        עָלַי עליי alaj o mnie, na mnie forma עלי wciąż jednak wydaje się bardziej popularna
        אֵלַי אליי elaj do mnie forma אלי wciąż jednak wydaje się bardziej popularna
        בָּנַי בניי banaj moi synowie w odróżnieniu od: בני [bni] - "mój syn"

        W przypadku sąsiedztwa mater lectionis podwajanie końcowego spółgłoskowego jud - nie zachodzi:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        בַּנַּאי בנאי banaj budowniczy Literę alef w tym słowie (i w wielu podobnych mu nazwach zawodów) można uznać za mater lectionis, której sąsiedztwo nie pozwala na podwojenie się końcowego spółgłoskowego jud.
        חַשְׁמַלַּאי חשמלאי chaszmalaj elektryk j.w.
        בְּוַדַּאי בוודאי be-wadaj z pewnością podobnie j.w.
        עָשׂוּי עשוי asuj zrobiony Jud nie podwaja się z powodu obecności przed nim samogłoskowego waw.
        נוֹי נוי noj ozdoba j.w.

    2. Litery jud oznaczającej spółgłoskę [j] nie podwaja się w następujących sytuacjach:
      1. Na początku słowa, np.:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        יֶלֶד ילד jeled dziecko nie:
        יַנְשׁוּף ינשף janszuf sowa nie:
        יְצוּר יצור jecur stworzenie nie:
      2. Jeśli początkowy jud znalazł się w środku słowa po "doklejeniu" przyimków: mi-, sze-, we-, ha-, ke-, le-, be-, np.:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        לְיַנְשׁוּף לינשוף le-janszuf do sowy
        וְיֶלֶד וילד we-jeled i dziecko
        בַּיַּעַר ביער ba-ja'ar w lesie
        וּכְשֶׁיֹּאמַר וכשיאמר u-ksze-jomar a kiedy powie
        מִיָּד מיד mi-jad natychmiast jednak wariant מייד spotyka sie bardzo często

        ale jud jest podwajany jeśli znalazł się w środku słowa po dodaniu przedrostków o innj funkcji gramatycznej, np. prefiksów czasownikowych:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        לְיַצֵּר לייצר lejacer wytwarzać
        נְיַשֵּׁר ניישר nejaszer wyprostujemy
        וַאֲיַבֵּשׁ ואייבש we-ajabesz i wysuszę
        לְהִתְיַבֵּשׁ להתייבש lehitjabesz wyschnąć

      3. W liczbie pojedynczej segolat typu ע"י (tzn. środkową literą ich rdzenia jest jud), a także po dodaniu do nich końcówki -ה:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        בַּיִת בית bajit dom
        הַבַּיְתָה הביתה habajta do domu
        תַּיִשׁ תיש tajisz kozioł w liczbie mnogiej jednak: תיישים [tjaszim]
        גַּיִס גיס gajis korpus (wojsk.) w liczbie mnogiej jednak: גייסות [gjasot]
        שַׁיִט שיט szajit żegluga nie mylić z שייט [szajat] - "żeglarz"
      4. Jeśli spółgłoskowy jud sąsiaduje z jakimś innym jud (aby uniknąć utworzenia ciągu trzech liter jud obok siebie), np.
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        גִּלּוּיַי גילויי gilujaj moje odkrycia Zarówno ostatni jak i przedostatni jud w tym słowie jest spółgłoskowy. Pierwszy z nich nie jest podwojony ze względu na sąsiadowanie z samogłoskowym waw, a drugi ze względu na sąsiadowanie z pierwszym.
        יְיַסֵּד ייסד jejased utworzy, założy Oba judy w tym słowie są spółgłoskowe. Pierwszy nie podwaja się, ponieważ jest na początku słowa, a drugi tylko z powodu sąsiadowania z pierwszym, aby nie powstał ciąg: יייסד
        יַיְשִׁיר יישיר jajszir skieruje w bezokoliczniku: להיישיר [lehajszir]
      5. Wbrew ogólnym zasadom, nie podwaja się spółgłoskowego jud w słowach:
        ktiw chaser ktiw male wymowa znaczenie komentarz
        מַיִם מים majim woda
        שָׁמַיִם שמים szamajim niebo popularna jest też pisownia שמיים
        אוּלַי אולי ulaj być może
        מָתַי מתי mataj kiedy
        חַי חי chaj żyjący, żywy w liczbie mnogiej: חיים
        שַׁי שי szaj podarunek w liczbie mnogiej: שיים
[część 1]    [część 2]    [część 3]    [część 4]    [część 5]    [część 6]    [część 7]
comments powered by Disqus
Jeśli masz jakieś uwagi lub pytania - pisz: iwrit@iwrit.pl

bot